Ekspres do kawy gastronomiczny to serce każdego lokalu, w którym serwuje się kawę – od małych kawiarni, przez hotelowe bufety śniadaniowe, po stacje paliw i restauracje. To właśnie od jego sprawności zależy, czy klient dostanie filiżankę aromatycznej kawy o właściwej temperaturze, smaku i konsystencji mlecznej pianki. Nawet najlepszy, profesjonalny sprzęt – La Marzocco, Nuova Simonelli, WMF, Franke czy Bravilor – z czasem zaczyna sprawiać problemy. Powody bywają różne: intensywna eksploatacja, kamień kotłowy, brak konserwacji, błędy użytkowników.

Awaria ekspresu to nie tylko koszt naprawy, ale także strata przychodów i psucie wizerunku lokalu. Klient, który nie dostanie zamówionej kawy, łatwo zmieni miejsce na konkurencję. Dlatego tak ważne jest, by menedżerowie, bariści czy pracownicy obsługi znali najczęstsze usterki i wiedzieli, jak szybko zareagować – albo samodzielnie usunąć problem, albo przynajmniej rozpoznać, że konieczna jest interwencja serwisanta.

To najprostsza, a zarazem najbardziej stresująca awaria – ekspres po prostu milczy. W praktyce zdarza się częściej, niż mogłoby się wydawać, szczególnie w lokalach, gdzie sprzęt codziennie jest wielokrotnie włączany i wyłączany.

Najczęstsze przyczyny i rozwiązania:

• Problemy z zasilaniem. W gastronomii często na jednym obwodzie pracuje kilka urządzeń jednocześnie: ekspres, lodówka, zmywarka, piec konwekcyjny. To duże obciążenie dla instalacji, które kończy się wybiciem bezpieczników. Zawsze warto zacząć od sprawdzenia gniazdka – czy działa na nim inne urządzenie – i ewentualnego zresetowania bezpiecznika w rozdzielni. Dobrym nawykiem jest też podłączenie ekspresu do osobnego obwodu z zabezpieczeniem różnicowoprądowym.
• Przepalony bezpiecznik w ekspresie. W większości modeli znajduje się wewnętrzne zabezpieczenie przed przeciążeniem. Jeśli ekspres nagle „zgasł” podczas pracy, to bardzo możliwe, że winny jest właśnie bezpiecznik. Wymienia się go łatwo, ale zawsze zgodnie z parametrami producenta – użycie niewłaściwego może grozić pożarem.
• Włącznik. W ekspresach kolbowych to jeden z elementów najbardziej eksploatowanych. Włącznik, używany kilkadziesiąt razy dziennie, może się zużyć: luzować, przestać reagować albo wypalić styki. Jeśli ekspres daje oznaki życia tylko po mocnym wciśnięciu, najpewniej pora na wymianę.
• Problemy wewnętrzne. Czasami przyczyną są luźne przewody, przepalone styki albo uszkodzona płyta główna. W takim przypadku samodzielna naprawa jest ryzykowna – najlepiej wezwać autoryzowany serwis.

Przykład z praktyki: w hotelu śniadaniowym ekspres WMF nie włączał się rano, bo poprzedniego dnia personel odłączył go z gniazdka i podłączył ekspres przelewowy. Nikt nie zauważył, że listwa była wyłączona. Rozwiązanie: podłączenie do stałego gniazdka z dedykowanym obwodem.

Niedogrzany ekspres to poważny problem – kawa wychodzi kwaśna, bez cremy, mleko nie spienia się prawidłowo, a klienci natychmiast zauważają różnicę.

Najczęstsze przyczyny:

• Termostat. Ten element kontroluje temperaturę bojlera. Jeśli jest uszkodzony, ekspres może w ogóle nie osiągać wymaganej temperatury albo grzać zbyt mocno, co grozi spaleniem grzałki. Rozwiązanie: wymiana na część zgodną z zaleceniami producenta.
• Grzałka. To element, który w warunkach intensywnej eksploatacji (np. kilkaset kaw dziennie) ulega naturalnemu zużyciu. Objawy: woda nagrzewa się bardzo wolno, ekspres pracuje, ale kawa jest chłodna. Wymiana grzałki to typowa naprawa serwisowa.
• Bezpiecznik termiczny. Jego zadaniem jest ochrona przed przegrzaniem. Gdy się przepali, obwód zostaje odcięty i bojler nie grzeje. Często wystarczy jego wymiana.
• Kamień kotłowy. Polska woda kranowa jest twarda – zawiera dużo wapnia i magnezu. Kamień odkłada się na grzałkach, czujnikach i w całym układzie wodnym. Efekt? Ekspres nagrzewa się coraz wolniej, aż w końcu przestaje działać. Rozwiązaniem jest regularne odkamienianie – w profesjonalnych lokalach co 4–6 tygodni.
• Czujnik temperatury. Jeśli daje błędne odczyty, ekspres „myśli”, że woda już osiągnęła właściwy poziom ciepła, mimo że w rzeczywistości jest zimna.

Przykład: w restauracji przy autostradzie ekspres Franke przez kilka tygodni podawał coraz chłodniejszą kawę. Personel obwiniał czujnik, a okazało się, że winny był kamień. Po pełnym serwisie i wymianie filtra do wody problem zniknął.

Bez sprawnej dyszy nie da się zrobić cappuccino ani latte macchiato. To częsty problem w lokalach, gdzie personel nie czyści dyszy po każdym użyciu.

Możliwe powody:

• Zabrudzona dysza. Resztki mleka bardzo szybko się zapiekają i blokują otwory. Rozwiązanie: natychmiastowe czyszczenie po każdym użyciu – przepuszczenie pary i przetarcie wilgotną ściereczką. Raz w tygodniu warto dyszę wymoczyć w roztworze środka czyszczącego.
• Niskie ciśnienie w bojlerze. Jeśli manometr pokazuje zbyt niskie wartości, to znak, że bojler nie nagrzewa się prawidłowo albo jest zapchany kamieniem.
• Zawór pary. Zużyty zawór nie otwiera się całkowicie i para ucieka bokiem. Konieczna jest wymiana.
• Kamień w bojlerze. To wróg numer jeden w Polsce. Osady wapienne blokują przepływ pary i zmniejszają wydajność. Regularne odkamienianie rozwiązuje problem.
• Uszczelki. Sparciałe lub uszkodzone powodują, że para ucieka nie tam, gdzie trzeba.

Praktyczna rada: w hotelowych automatach samoobsługowych (np. WMF, Jura, Franke) dysze mleczne wymagają codziennego płukania i dezynfekcji. W przeciwnym razie już po kilku dniach pojawiają się blokady, a nawet pleśń.

Zbyt wolna ekstrakcja kawy to znak, że przepływ wody jest ograniczony. Problem może dotyczyć zarówno ekspresów kolbowych, automatycznych, jak i przelewowych.

• W kolbowych najczęściej winny jest brudny portafilter, zatkane sitko lub zbyt drobno zmielona kawa. Bariści powinni pamiętać o czyszczeniu portafiltrów po każdej zmianie oraz o regularnym backflushing z detergentem.
• W automatach najczęściej zapycha się blok zaparzający – osady kawowe i tłuszcze gromadzą się i blokują ruch tłoka. Konieczne jest rozebranie bloku, czyszczenie i nasmarowanie.
• W przelewowych przyczyną jest zużyta grzałka lub zatkany przewód wodny. Czasem winny bywa też brudny filtr w dzbanku.

Przykład: w stacji paliw ekspres automatyczny potrzebował prawie dwóch minut na przygotowanie kawy. Przyczyną okazał się zaklejony blok zaparzający, który od pół roku nie był czyszczony. Po serwisie kawa znów parzyła się w kilkadziesiąt sekund.

Kałuża pod ekspresem nie tylko wygląda źle, ale może też uszkodzić elektronikę i doprowadzić do awarii.

Najczęstsze przyczyny:

• Uszczelki. To elementy eksploatacyjne – szczególnie przy grupach zaparzających i dyszach pary. Z czasem parcieją i przepuszczają wodę. Regularna wymiana to standard w każdym serwisie.
• Pęknięty zbiornik. W automatach hotelowych zbiorniki na wodę wykonane z plastiku często pękają przy nieostrożnym wyjmowaniu. Rozwiązanie: wymiana zbiornika.
• Zatkany odpływ. Jeśli tacka ociekowa nie odprowadza wody, ta zaczyna wylewać się na blat. Warto regularnie czyścić przewody odpływowe.
• Przepełniona tacka. Prozaiczny problem – wystarczy ją opróżniać częściej.
• Uszkodzenia wewnętrzne. Pęknięty bojler, wąż albo zawór. Taką naprawę musi wykonać serwis.

Każdy ekspres buczy i pracuje, ale nadmierny hałas powinien wzbudzić czujność.

• Poluzowane elementy. Ekspres, który stoi na nierównej ladzie, przenosi drgania na całą obudowę. Rozwiązanie: dokręcenie śrub, ustawienie na stabilnej powierzchni, użycie maty gumowej.
• Pompa. Jeśli zaczyna buczeć głośniej niż zwykle, może być zakamieniona lub przeciążona. Warto wykonać odkamienianie. Jeśli to nie pomoże, konieczna jest wymiana.
• Młynek. W automatach głośność zwiększają stępione żarna – kawa mieli się nierówno, a hałas jest większy. Konieczna wymiana żaren co 500–1000 kg kawy.
• Łożyska silnika. Z czasem zużywają się i zaczynają „piszczeć”. To kosztowna, ale konieczna naprawa.

Automaty w hotelach czy na stacjach paliw potrafią nagle odmówić współpracy.

• Brak ziaren w młynku. To banał, ale w praktyce jedna z częstszych przyczyn skarg klientów.
• Zablokowany blok zaparzający. Zużyte uszczelki lub nadmiar osadów blokują ruch tłoka. Konieczne jest czyszczenie i smarowanie.
• Błąd systemu. Automatyczne ekspresy to w dużej mierze urządzenia elektroniczne. Czasem wystarczy reset lub aktualizacja oprogramowania.

Dbanie o ekspres gastronomiczny to nie luksus, ale absolutna konieczność. W odróżnieniu od domowych urządzeń, ekspres w kawiarni czy hotelu potrafi przygotować kilkaset kaw dziennie. Bez konserwacji szybko się zużyje.

• Codzienne czyszczenie. Sitka, kolby, tacki, dysze – wszystko powinno być myte na koniec każdej zmiany. Resztki kawy i mleka bardzo szybko fermentują i psują smak napojów.
• Czyszczenie bloków zaparzających. W automatach to czynność obowiązkowa raz w tygodniu. Blok należy wyjąć, umyć i nasmarować.
• Odkamienianie. Przy twardej wodzie trzeba to robić co 4–6 tygodni. Najlepiej stosować filtry wody (np. Brita, Everpure).
• Backflushing. W ekspresach kolbowych należy go robić codziennie czystą wodą, a raz w tygodniu z detergentem.
• Uszczelki i gaskets. To elementy, które się zużywają i należy je wymieniać regularnie.
• Świeża woda. W zbiorniku nie powinna stać woda z poprzedniego dnia.
• Dokumentacja serwisowa. Prowadzenie dziennika usterek i przeglądów ułatwia kontrolę kosztów i zapobieganie powtarzającym się problemom.