Bezpieczeństwo pożarowe w wiatach fotowoltaicznych to nie tylko kwestia przepisów, ale także realna ochrona użytkowników i mienia. Instalacje PV oraz ładowarki EV generują dodatkowe zagrożenia – wysokie napięcia DC, ryzyko zwarć czy przeciążeń – dlatego projekt i eksploatacja muszą uwzględniać wymagania prawa budowlanego, norm BHP oraz zaleceń Państwowej Straży Pożarnej. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze obszary, na które inwestor powinien zwrócić uwagę.

Instalacje PV oraz ładowarki do pojazdów elektrycznych pracują w warunkach wysokiego napięcia, co wiąże się z określonymi zagrożeniami pożarowymi. Najczęściej wskazuje się ryzyko zwarć w obwodach DC, przegrzewania kabli i złączek, a także przeciążeń w czasie intensywnego ładowania EV. Źle dobrane przewody, brak zabezpieczeń lub nieprawidłowy montaż mogą skutkować powstaniem łuku elektrycznego, który jest jedną z głównych przyczyn pożarów w instalacjach fotowoltaicznych. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest fakt, że panele PV generują prąd w ciągu dnia niezależnie od stanu instalacji, co utrudnia całkowite odłączenie zasilania podczas akcji gaśniczej.

Dlatego kluczowe jest stosowanie się do obowiązujących norm i przepisów krajowych. W Polsce podstawą są przepisy Prawa budowlanego, rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a także wytyczne Państwowej Straży Pożarnej. Dla większych instalacji obowiązuje wymóg uzgodnienia projektu z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Ważne są także normy techniczne, takie jak PN-EN 62446 dotycząca bezpieczeństwa systemów PV czy PN-HD 60364 regulująca kwestie instalacji elektrycznych niskiego napięcia. Przestrzeganie tych zasad pozwala ograniczyć ryzyko pożaru i zapewnić, że wiata fotowoltaiczna spełnia minimalne standardy bezpieczeństwa wymagane zarówno w obiektach prywatnych, jak i komercyjnych.

Przepisy przeciwpożarowe wymagają, aby przy projektowaniu wiat fotowoltaicznych uwzględnić minimalne odległości i szerokości dojazdu dla pojazdów ratowniczych. Standardowo droga pożarowa powinna mieć co najmniej 3 m szerokości, odpowiednią nośność i promień skrętu umożliwiający wjazd samochodu strażackiego. W bezpośrednim sąsiedztwie wiaty należy też zapewnić przestrzeń manewrową, która pozwoli na ustawienie wozu bojowego i prowadzenie akcji gaśniczej.

W przypadku obiektów komercyjnych i publicznych wymagania są bardziej rygorystyczne. Prawo budowlane oraz rozporządzenia przeciwpożarowe nakazują zapewnienie pełnego dostępu do konstrukcji, często w formie drogi pożarowej przebiegającej wokół obiektu. Dodatkowo należy przewidzieć czytelne oznakowanie dojazdów, a w niektórych sytuacjach także hydranty zewnętrzne.

Dla domów prywatnych podejście jest mniej formalne, ale w praktyce zaleca się zachowanie podobnych zasad. Choć prawo nie zawsze wymaga formalnej drogi pożarowej, dostęp do wiaty powinien być możliwy dla wozu strażackiego w razie pożaru. W praktyce oznacza to brak trwałych przeszkód na podjeździe, odpowiednią szerokość bramy wjazdowej oraz możliwość podjazdu do konstrukcji bez konieczności demontażu ogrodzeń czy elementów małej architektury.

Przy projektowaniu wiat fotowoltaicznych istotne jest odpowiednie planowanie przejść ewakuacyjnych. Pod i wokół konstrukcji należy zapewnić swobodny dostęp pieszy, tak aby w razie zagrożenia użytkownicy mogli szybko opuścić strefę objętą ryzykiem. Szerokość przejść powinna być dopasowana do liczby potencjalnych osób korzystających z obiektu – w domach prywatnych wystarczą węższe dojścia, natomiast w obiektach komercyjnych, takich jak parkingi firmowe czy galerie handlowe, wymagane są szersze korytarze ewakuacyjne zgodne z przepisami BHP i ppoż.

Równie ważne jest zastosowanie oświetlenia awaryjnego i oznakowania dróg ewakuacyjnych. Pod wiatą oraz w jej otoczeniu powinny znajdować się widoczne znaki kierunku ewakuacji, zgodne z normami PN-EN ISO 7010. W obiektach użyteczności publicznej obowiązkowe jest także oświetlenie awaryjne, które działa niezależnie od głównego zasilania i wskazuje drogę wyjścia podczas awarii.

W przypadku dużych skupisk ludzi konieczne są dodatkowe zabezpieczenia konstrukcji. Wiata powinna być zaprojektowana z materiałów o odpowiedniej odporności ogniowej i wytrzymałości mechanicznej, aby w razie pożaru lub innego zdarzenia nie doszło do jej szybkiego zawalenia. Dotyczy to szczególnie obiektów komercyjnych, gdzie pod zadaszeniem może przebywać jednocześnie wiele osób i pojazdów. W takich przypadkach projekt wymaga uzgodnienia z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych i spełnienia wyższych standardów bezpieczeństwa.

Każda wiata fotowoltaiczna powinna być wyposażona w odpowiednie odłączniki prądu stałego (DC) i zmiennego (AC). W instalacjach PV odłączniki DC umożliwiają przerwanie obwodu między panelami a falownikiem, co pozwala ograniczyć ryzyko pożaru i ułatwia prowadzenie akcji ratunkowej. Odłączniki AC stosuje się natomiast po stronie falownika, aby odseparować instalację fotowoltaiczną od sieci budynku lub sieci operatora. Razem tworzą system, który pozwala szybko i bezpiecznie odciąć zasilanie w sytuacjach awaryjnych.

Kluczowe jest właściwe umiejscowienie wyłączników awaryjnych. Powinny one znajdować się w łatwo dostępnym i widocznym miejscu – najczęściej na elewacji budynku, przy tablicy rozdzielczej lub w bezpośrednim sąsiedztwie wiaty fotowoltaicznej. Coraz częściej stosuje się także centralne przyciski awaryjne, które jednym ruchem odcinają zarówno obwody DC, jak i AC. Dzięki temu użytkownik lub ratownik może szybko odłączyć instalację bez konieczności szukania kilku oddzielnych urządzeń.

Przepisy przeciwpożarowe nakładają obowiązek zapewnienia dostępności odłączników zarówno dla użytkowników, jak i dla straży pożarnej. Oznacza to, że urządzenia muszą być wyraźnie oznakowane i zlokalizowane w miejscu nieutrudniającym interwencji. W praktyce stosuje się specjalne tabliczki informacyjne z symbolem PV oraz opisem działania wyłącznika. Dobrze zaprojektowany system odłączników nie tylko spełnia wymogi formalne, ale realnie zwiększa bezpieczeństwo całej instalacji i osób korzystających z wiaty.

Każda wiata fotowoltaiczna powinna być wyposażona w tabliczki informacyjne jasno wskazujące obecność instalacji PV, poziom napięcia oraz lokalizację punktów odłączania. Oznaczenia muszą być trwałe, odporne na warunki atmosferyczne i widoczne zarówno dla użytkowników, jak i służb ratunkowych. Przepisy wymagają też stosowania odpowiedniej kolorystyki i standardów oznakowania przewodów – przewody DC oznacza się na czerwono, AC na niebiesko lub czarno, a uziemienie zawsze w barwach żółto-zielonych.

Podobne wymogi dotyczą miejsc ładowania pojazdów elektrycznych. Stanowiska muszą być oznaczone zgodnie z normami BHP i przepisami ruchu drogowego, z wyraźnym symbolem EV oraz informacją o parametrach gniazda lub wallboxa. W obiektach komercyjnych dodatkowo stosuje się oznakowanie poziome na nawierzchni, aby ułatwić użytkownikom lokalizację punktu i jednocześnie zarezerwować miejsce tylko dla pojazdów elektrycznych. Dzięki prawidłowemu oznakowaniu zwiększa się bezpieczeństwo, przejrzystość i wygoda korzystania z całej instalacji.

W przypadku domów jednorodzinnych minimalne wymagania formalne dotyczą przede wszystkim zgłoszenia budowy wiaty w starostwie lub urzędzie miasta, o ile obiekt nie przekracza progów powierzchni i wysokości. Sama instalacja PV na takiej konstrukcji nie wymaga odrębnego pozwolenia, pod warunkiem że nie przekracza 50 kWp mocy zainstalowanej. W praktyce oznacza to, że większość domowych wiat fotowoltaicznych można realizować w procedurze uproszczonej.

Dla zwiększenia bezpieczeństwa zaleca się jednak stosowanie dodatkowych wyłączników i podstawowego oznakowania – nawet wtedy, gdy przepisy tego formalnie nie wymagają. Wyłączniki DC i AC w widocznym miejscu pozwalają szybko odciąć instalację, a tabliczki informacyjne ułatwiają interwencję straży pożarnej. Instalację należy zgłosić do rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, gdy jej moc przekracza 6,5 kWp lub gdy lokalizacja obiektu wiąże się z podwyższonym ryzykiem (np. blisko sąsiedztwa budynków o dużym obciążeniu ogniowym). Takie podejście nie tylko spełnia normy, ale też realnie zwiększa bezpieczeństwo użytkowników.

W przypadku obiektów komercyjnych, takich jak parkingi firmowe, galerie handlowe czy stacje usługowe, wymagania formalne i przeciwpożarowe są znacznie bardziej rygorystyczne niż w domach jednorodzinnych. Każdy projekt wiaty fotowoltaicznej musi być uzgodniony z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych, a dokumentacja powinna zawierać m.in. analizę ryzyka pożarowego, plan ewakuacji i rozmieszczenie odłączników. Obowiązkowe jest także zapewnienie drogi pożarowej o określonej szerokości i nośności, co umożliwia dojazd i ustawienie wozów strażackich bezpośrednio przy konstrukcji.

Do standardu należy pełne oznakowanie instalacji PV, wyłączników awaryjnych i miejsc ładowania EV, a także stosowanie dodatkowych systemów bezpieczeństwa, takich jak oświetlenie awaryjne czy monitoring pożarowy. Wymaga się również, aby wszystkie odłączniki były dostępne dla służb ratunkowych i odpowiednio opisane. Niespełnienie tych wymagań może skutkować brakiem odbioru inwestycji lub nakazem wykonania kosztownych poprawek. Dzięki starannemu przygotowaniu dokumentacji i uzgodnieniom formalnym można uniknąć opóźnień i zapewnić bezpieczne użytkowanie wiaty przez wielu użytkowników jednocześnie.

Jednym z podstawowych błędów jest brak odłączników w widocznym miejscu. Wielu inwestorów ogranicza się do odłączników przy falowniku, ukrytych w pomieszczeniu technicznym, co utrudnia szybkie działanie w razie pożaru. Odłączniki DC i AC powinny być dostępne z zewnątrz, dobrze oznakowane i łatwe do zlokalizowania przez straż pożarną.

Drugim częstym problemem jest brak oznakowania przewodów PV. Instalacje prowadzone w konstrukcji wiaty wymagają wyraźnego oznaczenia kolorystycznego oraz tabliczek informacyjnych. Ich brak zwiększa ryzyko pomyłki podczas prac serwisowych i utrudnia interwencję ratowniczą.

Równie poważnym zaniedbaniem jest niewystarczająca szerokość przejazdu i brak miejsca dla służb ratunkowych. Wiaty często budowane są maksymalnie blisko ogrodzeń czy innych obiektów, co uniemożliwia dojazd wozu strażackiego i skuteczne prowadzenie akcji gaśniczej. Zapewnienie minimum 3 m szerokości drogi oraz przestrzeni manewrowej obok wiaty jest wymogiem, którego nie można pomijać.

DOJAZDY I DOSTĘP
☐ Czy przewidziano drogę pożarową o szerokości min. 3 m i odpowiedniej nośności?
☐ Czy istnieje możliwość podjazdu wozu strażackiego bez przeszkód (ogrodzenia, mała architektura)?
☐ Czy pozostawiono przestrzeń manewrową przy wiacie?

EWAKUACJA I UŻYTKOWNICY
☐ Czy zaplanowano przejścia ewakuacyjne pod i wokół wiaty?
☐ Czy zainstalowano oświetlenie awaryjne i oznakowanie kierunków ewakuacji?
☐ Czy konstrukcja spełnia wymagania nośności i odporności ogniowej przy dużych skupiskach ludzi?

ODŁĄCZNIKI I WYŁĄCZNIKI
☐ Czy zamontowano odłączniki DC i AC w łatwo dostępnym miejscu?
☐ Czy dostęp do wyłączników awaryjnych jest możliwy zarówno dla użytkowników, jak i straży pożarnej?
☐ Czy zastosowano centralny przycisk awaryjny (jeśli wymagany)?

OZNAKOWANIE
☐ Czy przewody PV są oznaczone zgodnie z normami kolorystycznymi?
☐ Czy przy odłącznikach i tablicy rozdzielczej znajdują się tabliczki informacyjne (PV, napięcie, punkty odłączania)?
☐ Czy miejsca ładowania EV są oznakowane zgodnie z BHP i przepisami ruchu drogowego?

UZGODNIENIA I DOKUMENTACJA
☐ Czy projekt został uzgodniony z rzeczoznawcą ds. ppoż. (jeśli moc instalacji > 6,5 kWp lub obiekt komercyjny)?
☐ Czy dokumentacja zawiera plan ewakuacji i rozmieszczenie odłączników?
☐ Czy inwestor posiada protokół odbioru instalacji i potwierdzenie zgodności z przepisami?